الحمد لله ذي الفضل والإنعام، فضل شهر رمضان على غيره من شهور العام، خصه بمزيد من الفضل والكرم والإنعام، وأشهدٌ أن لا إله إلا الله وحده لا شريك له، في ربوبيته وإلوهيته وأسمائه وصفاته (تَبَارَكَ اسْمُ رَبِّكَ ذِي الْجَلالِ وَالإِكْرَامِ)، وأشهدٌ أن محمداً عبدُه ورسوله أفضل من صلى وصام، صلى الله عليه وعلى آله وأصحابه الكرام، أما بعد:
قال الله تعالی فاعوذ بالله من الشیطان الرجیم ، بسم الله الرحمن الرحیم
انَّا أَنزَلْنَاهُ فِي لَيْلَةِ الْقَدْرِ (1) وَمَا أَدْرَاكَ مَا لَيْلَةُ الْقَدْرِ (2) لَيْلَةُ الْقَدْرِ خَيْرٌ مِّنْ أَلْفِ شَهْرٍ (3) تَنَزَّلُ الْمَلَائِكَةُ وَالرُّوحُ فِيهَا بِإِذْنِ رَبِّهِم مِّن كُلِّ أَمْرٍ (4) سَلَامٌ هِيَ حَتَّىٰ مَطْلَعِ الْفَجْرِ (5)
وقال تعالی :
وَلِلَّهِ مَا فِي السَّمَاوَاتِ وَمَا فِي الْأَرْضِ ۗ وَلَقَدْ وَصَّيْنَا الَّذِينَ أُوتُوا الْكِتَابَ مِن قَبْلِكُمْ وَإِيَّاكُمْ أَنِ اتَّقُوا اللَّهَ!
عن أبي هريرة رضي الله عنه أن رسول الله صلى الله عليه وسلم قال: «من صام رمضان إيمانًا واحتسابًا غفر له ما تقدم من ذنبه، ومن قام ليلة القدر إيمانًا واحتسابًا غفر له ما تقدم من ذنبه» (رواه البخاري ومسلم)
حضار گرامی ، مهمانان ماه مبارک رمضان ، ماه صیام وقیام ، ماه رحمت وغفران السلام علیکم ورحمه الله وبرکاته .
از الله متعال میخواهم تا طاعات و عبادات ، صیام وقیام و دعا های تان را در حق خود تان ، دوستان ونزدیکان ، ملت افغانستان و همه ای امت مسلمه قبول و منظور فرماید.
میخواهم پیرامون شب قدر، شب نزول قرآن چند دقیقه ای در خدمت تان باشم .
الله متعال خالق همه ای موجودات و مالک شان است که از در رحمت و مهربانی با ایشان برخورد می کنند و رحمت و مهربانی الله نسبت به بندگانش بیشتر از مادران برای فرزندانشان است و آخرین پیامبری را که برای رهنمودی بندگان خویش فرستاده است رحمتی برای عالمین است چنانچه قرآنکریم میفرماید : وَمَا أَرْسَلْنَاكَ إِلَّا رَحْمَةً لِّلْعَالَمِينَ . سوره الانبیاء آیه 107
ترجمه : ما ترا جز رحمتی برای عالمین نفرستادیم .
الله متعال به بهانه های مختلف زمینه های پذیرش توبه ، بخشش ، مغفرت و رحمتش را برای بندگانش مساعد می سازد .
الله متعال برای رهنمایی بندگانش به منظور دست یافتن به سعادت و نیک بختی دنیا و آخرت قرآن را نازل کرد تا با استفاده از رهنمود های آن ، بشریت بتواند از تاریکی های جهل و خرافات و پرستش سنگ ها وچوب ها و یا زانو زدن در برابرطاغوت نجات یابد .
انسانها ، باید بدون تفاوت باهم برابر باشند ، هیچ کسی بر کسی دیگر جز تقوی برتری نداشته باشد ، وجز در برابر الله متعال دربرابر کسی دیگری نباید زانو زده به سجده بافتند، همه تسلیم محض او تعالی باشند ودر این تسلیمی بین غنی و فقیر ، بین حاکم و محکوم ، بین سیاه و سفید وبین زن ومرد تفاوت وجود ندارد .
الله تعالی راه های تقرب و رسیدن انسانها به خود را به وسیله عبادت در مطابقت به طریقه ای پیامبر نشاندهی کرده است.
یکی از این عبادات روزه ای ماه رمضان است ، ماهی که قرآن در آن نازل شده است و از بهترین و با فضیلت ترین ماه های سال محسوب می شود .
روزه یکی از پنج بناء اسلام است که اسلام مانند یک خانه بدون ستون نمیتواند استوار باقی بماند.
روزه در ماه رمضان فرض والزامی است ، روزه نه تنها بر امت رسول الله صلی الله علیه وسلم فرض شده بلکه بر امت های قبل از اسلام نیز فرض شده بود.
قرآنکریم در رابطه به روزه در ماه مبارک رمضان می فرماید :
یا أَیُّهَا الَّذینَ آمَنُوا کُتِبَ عَلَیْکُمُ الصِّیامُ کَما کُتِبَ عَلَی الَّذینَ مِنْ قَبْلِکُمْ لَعَلَّکُمْ تَتَّقُونَ (آیه ۱۸۳ سوره بقره)
ترجمه : ای مومنان ! روزه برشما فرض شد چنانچه بر کسانی قبل از شما فرض شده بود تا شاید پرهیزگار شوید.
رسول الله صلی الله علیه وسلم به نقل از عبدالله بن عمر رضی الله تعالی عنهما می فرماید :
عَنِ أَبي عبدِ الرَّحمنِ عبدِ اللهِ بْنِ عُمَرَ بن الخَطَّابِ رَضِيَ اللَّهُ عَنْهُمَا قَالَ: سَمِعتُ رَسُولُ اللَّهِ صَلَّى اللهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ يَقُولُ: ” بنِيَ الإِسْلاَمُ عَلَى خَمْسٍ: شَهَادَةِ أَنْ لاَ إِلَهَ إِلَّا اللَّهُ وَأَنَّ مُحَمَّدًا رَسُولُ اللَّهِ، وَإِقَامِ الصَّلاَةِ، وَإِيتَاءِ الزَّكَاةِ، وَحَجِّ البَيتِ، وَصَوْمِ رَمَضَانَ“
ترجمه : از عبدالله بن عمر رضی الله تعالی عنهما روایت است که رسول الله صلی الله علیه وسلم فرمودند: اسلام بر پنج چیز بنا شده است : شهاده اینکه هیچ معبود بر حقی جز الله نیست و اینکه محمد صلی الله علیه وسلم فرستاده ای الله است .
و بر پا داشتن نماز ، دادن زکات ، حج بیت الله و روزه ای ماه رمضان .
پنج بنای اسلام هریکی با دیگری مرتبط اند که نبود هریکی از این ستون ها باعث نقص و سقوط دین می شود .
شهاده لااله الا الله و محمد رسول کلید دخول به اسلام و کلید دخول به بهشت است ، شهاده لااله الاالله ومحمد رسول الله به این معنا که هیچ معبود برحقی جز الله وجود ندارد و محمد فرستاده ای الله است .
در حدیث دیگری چنین روایت است که کلمه شهادت سبب دخول بهشت می شود :
عن عُبَادَةُ بْنُ الصَّامِتِ رضي الله عنه قال: قَالَ رَسُولُ اللَّهِ صلى الله عليه وسلم: «مَنْ قَالَ أَشْهَدُ أَنْ لاَ إِلَهَ إِلاَّ اللَّهُ وَحْدَهُ لاَ شَرِيكَ لَهُ، وَأَنَّ مُحَمَّدًا عَبْدُهُ وَرَسُولُهُ وَأَنَّ عِيسَى عَبْدُ اللَّهِ وَابْنُ أَمَتِهِ وَكَلِمَتُهُ أَلْقَاهَا إِلَى مَرْيَمَ وَرُوحٌ مِنْهُ وَأَنَّ الْجَنَّةَ حَقٌّ وَأَنَّ النَّارَ حَقٌّ أَدْخَلَهُ اللَّهُ مِنْ أَىِّ أَبْوَابِ الْجَنَّةِ الثَّمَانِيَةِ شَاءَ» وفي رواية: «أَدْخَلَهُ اللَّهُ الْجَنَّةَ عَلَى مَا كَانَ مِنْ عَمَلٍ) متفق علیه
ترجمه : از عباده بن صامت رضی الله تعالی عنه روایت است که رسول الله صلی الله علیه وسلم فرمودند: کسی که بگوید : اشهد ان لااله الاالله وحده لاشریک له و ان محمدا عبده ورسوله و اینکه عیسی بنده و فرزند کنیزاو و کلمه ای او و روحی از جانب اوست که به مریم القا کرده است و اینکه جنت و دوزخ حق است ، الله تعالی او را داخل بهشت می سازد از هریکی از دروازه های هشتگانه ای که بخواهد.
حدیثی در بخاری ذکر شده است که بعضا مرفوع و بعضا منسوب به تابعین است :
حدیث مرفوع چنین است : مفتاح الجنة شهادة أن لا إله إلا الله.
ترجمه : کلید بهشت شهاده لااله الاالله است.
برای وهب بن منبه گفته شد که : أليس لا إله إلا الله مفتاح الجنة قال: بلى ولكن ليس مفتاح إلا وله أسنان فإن جئت بمفتاح له أسنان فتح لك وإلا لم يفتح لك. رواه البخاري معلقا.
آیا لااله الاالله کلید بهشت نیست ؟ فرمود : بلی ولکن کلیدی نیست مگر اینکه دندانه ها دارد، اگر کلیدی را آوردی که دندانه ها دارد برایت باز می شود واگر نه باز نمی شود.
دندانه های کلید بهشت ، نماز و روزه و زکات و حج است و اطاعت از اوامر الله و اجتناب از منهیات الله است .
روزه گرفتن که یکی از فرایض الهی است در ماه رمضان فرض شده است و در این ماه شبی به نام قدر وجود دارد.
شب قدر :
قرآنکریم می فرماید :
انَّا أَنزَلْنَاهُ فِي لَيْلَةِ الْقَدْرِ (1) وَمَا أَدْرَاكَ مَا لَيْلَةُ الْقَدْرِ (2) لَيْلَةُ الْقَدْرِ خَيْرٌ مِّنْ أَلْفِ شَهْرٍ (3) تَنَزَّلُ الْمَلَائِكَةُ وَالرُّوحُ فِيهَا بِإِذْنِ رَبِّهِم مِّن كُلِّ أَمْرٍ (4) سَلَامٌ هِيَ حَتَّىٰ مَطْلَعِ الْفَجْرِ (5)
ترجمه : ما قران را در شب قدر نازل کردیم ، چه میدانی که شب قدر چیست؟ شب قدر بهتر از هزار ماه است که ملائکه و جبریل در آن شب به اجازه ای پروردگار شان با هر امری پایان می شوند. و دراین شب سلام و سلامتی است تا طلوع فجر .
شب بهتر از هزار ماه یعنی بیشتراز 83 سال است .
معنای قدر:
- به معنای حکم –
مفسرین شب قدر را به معنای شب حکم تفسیر کرده اند که در این شب الله متعال حکم تنفیذ آنچه را که مقدر کرده است برای یک سال نازل می کند.
این امر شامل همه ای امور می شود.
قرآنکریم می فرماید : إِنَّا أَنْزَلْنَاهُ فِي لَيْلَةٍ مُبَارَكَةٍ إِنَّا كُنَّا مُنْذِرِينَ * فِيهَا يُفْرَقُ كُلُّ أَمْرٍ حَكِيمٍ * أَمْرًا مِنْ عِنْدِنَا إِنَّا كُنَّا مُرْسِلِينَ * رَحْمَةً مِنْ رَبِّكَ إِنَّهُ هُوَ السَّمِيعُ الْعَلِيمُ ) الدخان 3-6
یعنی : ما قرآن را در شب مبارک نازل کردیم و ما انذار دهنده هستیم ، در این شب هر امری محکم جدا می شود .امری از طرف ما و ما فرستنده هستیم ، از روی رحمت پروردگارت و او شنوا و دانا است .
همه ای اموری که در یک سال انجام می شود الله متعال آنرا در فهرست امور اجرایی این سال قرار می دهد.واین کارش از روی رحمت ومهربانی بر بندگانش است .
- قدر به معنای ارزشمند وبلند مرتبه:
شب قدر به خاطری به این نام مسمی شده است که این شب دارای منزلت و قدر وارزش است که باید هرکسی ارزش این شب را داشته و آن را گرامی دارد .
- منزلت بلند اعمال و عبادات در این شب :
شب قدر به خاطری به این نام مسمی شده است که اعمال خیر و عباداتی که در این شب انجام می شود دارای ارزش و منزلت بلند است. به حدی که هر عملش معادل هزار عمل است چون این شب بهتر از هزار ماه است .
قرآنکریم در ایات دیگر می فرماید:
حم وَالْكِتَابِ الْمُبِينِ إِنَّا أَنْزَلْنَاهُ فِي لَيْلَةٍ مُبَارَكَةٍ إِنَّا كُنَّا مُنْذِرِينَ .
ترجمه : حم – (الله یعلم بمراده ) قرآن کتاب روشن و آشکاراست ( وآسان است ) ، ما انرا در شب با برکت نازل کردیم ، ما انذار دهنده هستیم .
قرآن دشوار نیست که کسی نفهمد ، الله این قرآن را از اوج وبلندای مفاهیم به مستوای انسانها پائین آورده است و یکی از معانی نازل همین است که قرآن برای هرکسی که بخواهد قابل فهم ودرک است ، اگر کسی گمان می کند که تا 14 علم را نخواندی قرآن را نخوانی که کافر می شوی ، سلسله این سخت گیری و طلسمات انحصار طلبی دینی ختم شده است ، حالا هر کس میداند که قرآن آسان و قابل فهم است و امکانات فهم قرآن در دسترس همگی قرار دارد و قرآن برای همه ای بشریت نازل شده است نه به طبقه ای خاصی زیرا عنوان و عباء وقباء مشخصی .
قرآن چه کتابی است که در ماه رمضان و درشب قدر نازل شده است :
قرآن کلام الهی است که برای رهنمودی بشریت برای رسیدن به سعادت دنیا و آخرت شان نازل شده است .
، قرآن کتابی است که منبع همه علوم تشریعی و تکوینی است ،
منظور از علوم تشریعی همه علوم شرعی و قوانین مبتنی برآن است و منظور از علوم تکوینی همه علوم تجربی موضوعه در کائینات است که بشریت با تلاش و زحمت خویش آنرا کشف می نماید و برای سهولت زندگی و پیشرفت خود در معرض اجرا قرار می دهد .
همان طوری که علوم شرعی بر مسلمانان فرض است علوم تجربی که علوم معاصر گفته می شود نیز فرض است ، متاسفانه که در حال حاضر ، ملت ما از آموزش و تعلیم علوم تکوینی و تجربی خاصتا طبقه اناث تحریم شده اند .
قرآنکریم می فرماید :
وَنَزَّلْنَا عَلَيْكَ الْكِتَابَ تِبْيَانًا لِّكُلِّ شَيْءٍ وَهُدًى وَرَحْمَةً وَبُشْرَىٰ لِلْمُسْلِمِين . النحل – 89
یعنی :
وما قرآن را بر تو نازل کردیم بیانی برای هر چیزی ( که مورد نیاز انسان باشد ) وهدایت ورحمت و بشارتی برای مسلمانان .
بر مسلمانان است که تفصیل علوم این قرآن را بیاموزند ، کسانی که باور دارند علوم ریاضی ، فزیک و کیمیا و سایر علوم عصری در مغایرت با قرآن قرار دارد این تصور از جهل شان نسبت به قرآن سرچشمه می گیرد از این رو دروازه های تعلیم علوم مختلف را به روی بندگان الله می بندند.
تا زمانیکه ما قرآن را با همه علوم آن نیاموزیم نمیتوانیم به سعادت دنیا و آخرت دست یابیم .
قرآنکریم صفات مومنان را بیان میکند که هنگام درخواست شان از الله می گویند:
وَ مِنْهُمْ مَّنْ یَّقُوْلُ رَبَّنَاۤ اٰتِنَا فِی الدُّنْیَا حَسَنَةً وَّ فِی الْاٰخِرَةِ حَسَنَةً وَّ قِنَا عَذَابَ النَّارِ. البقره 201
واز ایشان کسانی اند که میگویند : ای پروردگار ما ! برای ما در دنیا وآخرت نیکی نصیب کن و ما را از عذاب جهنم نگهدار.
وعن انس بن مالک رضی الله تعالی عنه انه قال :
كانَ النَّبيُّ صلَّى اللهُ عليه وسلَّم يقولُ: اللَّهُمَّ رَبَّنَا آتِنَا في الدُّنْيَا حَسَنَةً، وفي الآخِرَةِ حَسَنَةً، وقِنَا عَذَابَ النَّارِ. رواه البخاری
از حضرت انس بن مالک رضی الله تعالی عنه روایت است که فرمود: رسول الله صلی الله علیه وسلم می گفت : ای پروردگار ما برای ما در دنیا ودر اخرت نیکی نصیب کن و از عذاب جهنم در امان مان داشته باش.
این قرآن بلند مرتبه و عظیم الشان در شب قدر و در ماه رمضان نازل شده است تا راه سعادت و نیکبختی خویش را در پرتو نور آن در یابیم .
ویژه گی های شب قدر :
ویژگی‌ها و علائم شب قدر
برای شب قدر علائمی در احادیث ذکر شده است که می‌توان به برخی از آنها اشاره کرد:
1. شبی‌ست روشن، صاف و شفاف؛
2. در آن شب هوا معتدل است؛ نه زیاد گرم است و نه زیاد سرد؛
3. در آن شب ماه نور افشانی میکند؛
4. در آن شب تا صبح ستاره‌ای از آسمان به‌سوی شیاطین پرتاب نمی‌شود؛
5. در صبح روز بعد، آفتاب بدون شعاع طلوع میکند و مانند ماه شب چهاردهم به‌صورت قرصی نمودار میشود؛
6. خداوند متعال آن روز، شیطان را از اینکه با خورشید طلوع کند، منع کرده است؛ برخلاف دیگر روزها.(مسنداحمد: 37 /425)
پیوند قرآن ، شب قدر و روزه ای رمضان .
قرآنکریم در آیات متعدد خویش هرگاه از رمضان یاد می کند از نزول قرآن در ضمن آن یاد کرده است و هرگاه از نزول قرآن یاد می کند زمان نزول آن را که شب قدر است یاد می کند ، در حقیقت میان این سه ( قرآن ، شب قدر و روزه ) پیوندی نا گسستنی وجود دارد.
اعمالی که در شب قدر باید انجام داد :
- قیام اللیل :
عن ابی هریره رضی الله تعالی عنه قال : قال رسول الله صلی الله علیه وسلم : مَن صامَ رَمَضانَ إيمانًا واحْتِسابًا غُفِرَ له ما تَقَدَّمَ مِن ذَنْبِهِ، ومَن قامَ لَيْلَةَ القَدْرِ إيمانًا واحْتِسابًا غُفِرَ له ما تَقَدَّمَ مِن ذَنْبِهِ.
رواه البخاری
از حضرت ابی هریره رضی الله تعالی عنه روایت است که رسول الله صلی الله علیه وسلم فرمودند:
هرکسی رمضان را مبنی بر ایمان و طلب ثواب روزه بگیرد گناهان گذشته اش بخشیده می شود.
وهرکسی شب قدر را مبنی بر ایمان و طلب ثواب نماز گذارد گناهان گذشته اش بخشیده می شود.
- دعا واستغفار در شب قدر:
در شب قدر ضمن سائر اذکار و دعا ها ، توبه و استغفار شود .
عن عائشه رضی الله تعالی عنها قالت : قلتُ : يا رسولَ اللهِ أرأيتَ إن علمتُ أيَّ ليلةِ القدرِ ما أقولُ فيها ؟ قال : قولي : اللهمَّ إنك عفوٌّ تُحبُّ العفوَ فاعفُ عنِّي . رواه الترمذی والنسایی و ابن ماجه .
از حضرت عائشه رضی الله تعالی عنها روایت است که گفتم : ای رسول الله ! اگر شب قدر را بدانم داری ، مرا ببخش .
از مهمترین اعمال شب قدر، دعا و طلب مغفرت است .
قرآنکریم می فرماید :
﴿ يَاأَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا تُوبُوا إِلَى اللَّهِ تَوْبَةً نَصُوحًا عَسَى رَبُّكُمْ أَنْ يُكَفِّرَ عَنْكُمْ سَيِّئَاتِكُمْ وَيُدْخِلَكُمْ جَنَّاتٍ تَجْرِي مِنْ تَحْتِهَا الْأَنْهَارُ يَوْمَ لَا يُخْزِي اللَّهُ النَّبِيَّ وَالَّذِينَ آمَنُوا مَعَهُ نُورُهُمْ يَسْعَى بَيْنَ أَيْدِيهِمْ وَبِأَيْمَانِهِمْ يَقُولُونَ رَبَّنَا أَتْمِمْ لَنَا نُورَنَا وَاغْفِرْ لَنَا إِنَّكَ عَلَى كُلِّ شَيْءٍ قَدِيرٌ(8)
ترجمه : ای کسانیکه ایمان آورده اید ! توبه نمایید توبه ای نصوح (که دوباره به گناه برنگردید) زود است پروردگارتان بدی هایتان را دور کرده وبه بهشت های داخل تان کند که از زیر آن نهر ها روان است ، روزی که الله تعالی پیامبر کسانیکه با او ایمان آورده اند سرافگنده و ذلیل نمی سازد ، نور شان در جلو شان و به طرف راست شان می تابد و می گویند : ای پروردگار ما ! نور ما را کامل بساز ، و ما را بیامرز ، یقینا تو بر هر چیزی توانا هستی .
ومی فرماید : ﴿ إِنَّ اللّهَ يُحِبُّ التَّوَّابِينَ وَيُحِبُّ الْمُتَطَهِّرِينَ ﴾
یقینا الله توبه گران و پاکیزگان را دوست دارد.
﴿ وَإِذَا جَاءَكَ الَّذِينَ يُؤْمِنُونَ بِآَيَاتِنَا فَقُلْ سَلَامٌ عَلَيْكُمْ كَتَبَ رَبُّكُمْ عَلَى نَفْسِهِ الرَّحْمَةَ أَنَّهُ مَنْ عَمِلَ مِنْكُمْ سُوءًا بِجَهَالَةٍ ثُمَّ تَابَ مِنْ بَعْدِهِ وَأَصْلَحَ فَأَنَّهُ غَفُورٌ رَحِيمٌ (54) ﴾
ترجمه : وهرگاه مومنان با آیات ما نزد تو بیایند ، بگو : السلام علیکم ، پروردگارتان رحمت را بر خود لازم گردانیده است که کسی که از شما نا فهمیده مرتکب خطاء شود وبعد از ان توبه نماید و اثرات آنرا جبران نماید ، یقینا الله بخشاینده ای مهربان است.
وعن ابی سعید الخدری رضی الله تعالی عنه قال : قال رسول الله صلی الله علیه وسلم :
(كان فيمَنْ كان قَبْلَكم رجُلٌ قتَل تسعةً وتسعينَ نَفْسًا فسأَل عن أعلمِ أهلِ الأرضِ فدُلَّ على راهبٍ فأتاه فقال : إنَّه قتَل تسعةً وتسعينَ نَفْسًا فهل له مِن توبةٍ ؟ قال : لا، فقتَله وكمَّل به مِئةً ثمَّ سأَل عن أعلمِ أهلِ الأرضِ فدُلَّ على رجُلٍ فقال : إنَّه قتَل مئةً فهل له مِن توبةٍ ؟ قال : نَعم مَن يحُولُ بيْنَك وبيْنَ التَّوبةِ ؟ ائتِ أرضَ كذا وكذا فإنَّ بها ناسًا يعبُدونَ اللهَ فاعبُدِ اللهَ ولا ترجِعْ إلى أرضِكَ فإنَّها أرضُ سَوْءٍ فانطلَق حتَّى إذا انتصَف الطَّريقَ أتاه الموتُ فاختصَمَتْ فيه ملائكةُ الرَّحمةِ وملائكةُ العذابِ فقالت ملائكةُ الرَّحمةِ : جاءنا تائبًا مُقبِلًا بقلبِه إلى اللهِ جلَّ وعلا وقالت ملائكةُ العذابِ : إنَّه لَمْ يعمَلْ خيرًا قطُّ فأتاه ملَكٌ في صورةِ آدميٍّ فجعَلوه بيْنَهم فقال : قِيسوا ما بيْنَ الأَرْضَيْنِ : أيُّهما كان أقرَبَ فهي له، فقاسوه فوجَدوه أدنى إلى الأرضِ الَّتي أراد فقبَضَتْه بها ملائكةُ الرَّحمةِ) رواه ابن حبان
ترجمه : از ابی سعید خدری رضی الله تعالی عنه روایت است که رسول الله صلی الله علیه وسلم فرمودند: قبل از شما شخصی 99 نفر را به قتل رسانید بعدا از عالم ترین اهل زمین پرسید ، و به سوی یک راهب رهنمایی شد ، وبرایش گفت : که 99 نفر را به قتل رسانیده آیا راهی برای توبه وجود دارد ؟ راهب گفت : نه . این شخص راهب را نیز به قتل رسانید و صد پوره شد . بعد از اعلم اهل زمین پرسید وبه شخصی رهنمایی شد ، وگفت : وی صد نفر را به قتل رسانیده است آیا راه توبه وجود دارد ؟ گفت: بلی . چه کسی بین بنده و توبه مانع شده می تواند ؟ به فلان سرزمین برو، در آنجا مردمی اند که الله را عبادت می کنند وتو الله را عبادت کن و به سرزمین خودت بر نگرد چون آن سرزمین بد است ، شخص تا نصف راه رسید و فوت نمود ، ملائکه رحمت و عذاب به مخاصمت پرداختند ، ملائک رحمت گفت : توبه کنان با قلبی به سوی الله آمد و ملائک عذاب گفت : او عمل خیری را هرگز یاد نکرده است ، یک ملک به صورت آدمی آمد و آنرا میان هم حکم تعین کردند ، و گفت : بین دو سرزمین اندازه کنید ، کدام طرف نزدیک است ، از اهل آن باشد . اندازه کردند ، متوفی را به سرزمینی که قصد رفتن داشت نزدیک بود ، ملائکه رحمه آن را گرفتند.
لازم است در این شب بیشترین وقت خویش را به عبادت ، دعا و استغفار سپری نماییم .
انسان جزپیامبران همه خطاکار و گنهکار اند گناه و گناه عبارت از ترک اوامر و ارتکاب منهیات الهی است اثار گناه و خطاء جز با توبه و رجوع به الله تواب الرحیم از انسان پاک نمی شود.
عن انس بن مالک رضی الله تعالی عنه قال : قال رسول الله صلی الله علیه وسلم : كلُّ ابنِ آدمَ خطَّاءٌ ، وخيرُ الخطَّائينَ التَّوَّابونَ ) رواه الترمذی و النسایی و ابن ماجه
هریکی از فرزندان آدم خطاء کار است و بهترین خطا کاران توبه گران اند.
الله متعال از توبه بندگانش خوشحال می شود و باید برای خشنودی پروردگار و مغفرت گناهان خویش همیشه توبه و استغفار کرد .
در حدیثی از فرحت و خوشنودی الله در پیوند به توبه ای بندگانش چنین تذکر رفته است :
عن انس بن مالک رضی الله تعالی عنه قال : قال رسول الله صلی الله علیه وسلم : ( لَلَّهُ أشَدُّ فرَحًا بِتوبةِ عبدِهِ حِينَ يَتوبُ إليه ؛ من أحدِكمْ كان على راحلَتِه ، بأرضِ فلاةٍ ، فانْفلَتَتْ مِنهُ ، وعليْها طعامُهُ وشَرابُهُ ، فأيِسَ مِنْها ، فأتَى شجرَةً ، فاضْطجعَ في ظِلِّها ، قدْ أيِسَ من راحلَتِه ، فبيْنما هوَ كذلِكَ ، إذْ هوَ بِها قائمةٌ عِندَهُ ، فأخَذَ بِخطامِها ، ثمَّ قال – من شِدَّةِ الفرَحِ – : اللهُمَّ أنتَ عبدِي ، وأنا ربُّكَ ! أخْطَأَ من شِدَّةِ الفرَحِ ) متفق علیه
- قرائت قرآن و تدبر در آن :
قرآئت قرآن کریم در همه ای سال ودر ماه مبارک رمضان ثواب دارد ودر شب قدر که معادل بیشتر از هزار ماه است ثواب و اجر بیشتر دارد .
- دادن صدقه :
صدقه دادن همیشه ثواب دارد و در ماه رمضان خاصتا در شب قدر که بیشتر از 83 سال بهتر است.
حکمت فرضیت روزه در رمضان و شب قدر :
ماه رمضان ظرفی برای تربیت گری ومتقی سازی بندگان الهی است که در یک سال یک بار دور می زند.
قرآنکریم می فرماید :
يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا كُتِبَ عَلَيْكُمُ الصِّيَامُ كَمَا كُتِبَ عَلَى الَّذِينَ مِنْ قَبْلِكُمْ لَعَلَّكُمْ تَتَّقُونَ.
ترجمه : ای کسانیکه آیمان اورده اید : روزه بر شما فرض شد چنانچه بر کسان پیش از شما فرض شده بود تا شما پرهیزگار شوید .
یکی از حکمت های فرضیت روزه با تقوی شدن مومنان است .
تقوی چیست :
کلمه ای تقوی که از وقایه گرفته شده به معنای مصئونیت و حفاظت از ضرر است .
پوش کتاب را به خاطر وقایه می گویند که از پاره شدن اوراق داخل کتاب جلو گیری می نماید .
چنانچه در قرآنکریم آمده است : (فمنّ اللّه علینا و وقانا عذاب السموم) طور/ 27
پس الله بر ما منت گذاشت و ما را از عذاب کشنده حفاظت کرد.
(وقهم السّیئات و من تق السّیئات یومئذ فقد رحمته وذلک هوالفوز العظیم.) غافر / 9
ومی فرماید : واز بدی ها نگهدارشان ، وکسی را که از بدی ها حفاظت کردی یقینا تو بر آنها رحم کردی و این کامیابی بزرگ است .
قرآنکریم در رابطه به تقوی می فرماید:
وَ تَزَوَّدُوا فَاِنَّ خَیْرَ الزَّادِ التَّقْوی .
وتوشه گیرید زیرا بهترین توشه تقوی است .
مَنِ اتَّقی وَ اَصْلَحَ فَلا خَوْفٌ عَلَیْهِمْ وَ لا هُمْ یَحْزَنُونَ.
کسی که تقوی پیشه کرد و ( اشتباهات خویش را ) اصلاح کرد بر ایشان نه خوفی است و نه هم غمگین می باشند.
یا اَیُّهَا الَّذِینَ آمَنُوا اتَّقُوا اللَّهَ حَقَ تُقاتِهِ.
ای کسانیکه ایمان آورده اید از الله بترسید ( اطاعتش کنید و نافرمانی اش را نکنید ) چنانچه سزاوار ترسیدن از اوست .
فَاتَّقُوا اللَّهَ مَا اسْتَطَعْتُمْ .
از الله بترسید( اطاعتش نمائید و نافرمانی اش را نکنید ) به قدری که توان دارید
اِنَّ اَکْرَمَکُمْ عِنْدَ اللَّهِ اَتْقاکُمْ
یقینا که گرامی ترین تان نزد الله با تقوی ترین تان است .
تعریف اصطلاحی تقوی :
هي أن تعمل بطاعة الله على نورٍ من الله رجاءَ رحمة الله، والتقوى ترك معاصي الله على نورٍ من الله مخافةَ عذاب الله
ترجمه : تقوی عبارت از : عمل کردن به طاعات الله در پرتو رهنمود های الله است به امید رحمت او ترک نافرمانی های الله در پرتو رهنمود ها و خوف از عذاب او .
ویا :
التقوی : بأن يلتزم المسلم أوامر الله -تعالى- ويجتنب ما نهى عنه، فيقوم بالواجبات، والمندوبات ويترك المُحرّمات، والمكروهات.
التزام مسلمان به اوامر الله تعالی و اجتناب از منهیات او ، ادای وجایب و مستحبات و ترک محرمات و مکروهات است .
مراتب تقوی :
قرانکریم می فرماید:
( ثُمَ أَوْرَثْنَا الْكِتَابَ الَّذِينَ اصْطَفَيْنَا مِنْ عِبَادِنَا فَمِنْهُمْ ظَالِمٌ لِنَفْسِهِ وَمِنْهُمْ مُقْتَصِدٌ وَمِنْهُمْ سَابِقٌ بِالْخَيرَاتِ) فاطر:32
سپس کتاب را به کسانی به وراثت دادیم که آنها را از میان بندگان خویش برگزیدیم ، از ایشان کسانی اند که نسبت به خودشان ستم روا داشتنند ، و از ایشان کسانی اند که میانه رو هستند و از ایشان کسانی اند که نسبت به نیکی ها پیشی می گیرند.
این ایه از قرآنکریم متقیان را به سه مرتبه و سه دسته تقسیم می کند:
اول – مرتبه و دسته اول کسانیکه از شرک و کفر اجتناب نموده الله را با یگانگی پرستش می نمایند از منهیاتش اجتناب و از اوامرش اطاعت می نمایند ولی گاهی با ارتکاب گناه و معصیت نسبت به خودشان ستم می نمایند.
دوم – مرتبه و دسته دوم کسانی اند که از شرک وکفراجتناب نموده ،الله را با یگانگی پرستش می نمایند فرایض وواجبات را اداء کرده از حرمات پرهیز می نمایند ولی نسبت سایر متقیان در پی پیشی گرفتن نیستند.
سوم- مرتبه ودسته سوم کسانی اند که از شرک وکفر اجتناب نموده ، الله را با یگانی پرستش می نمایند فرایض و واجبات را ادا کرده از حرمات پرهیز می نمایند و در انجام نیکی ها نسبت به دیگران پیشی می گیرند.
مراتب ثلاث: متقٍ ظالم لنفسه، متقٍ مقتصد، متقٍ مسابق للخيرات،
مفهوم تقوی در سنت رسول الله :
روى البخاري برقم (5063)، ومسلم (1401)، عن أنس رضي الله عنه قال: جاء ثلاثة نفر إلى رسول الله صلى الله عليه وسلم، فقال أحدهم: لا أتزوج النساء، وقال الآخر: لا أفطر، وقال الثالث: لا أنام، فقال رسول الله صلى الله عليه وسلم: «أما والله أني لأخشاكم لله وأتقاكم له، لكني أصوم وأفطر، وأقوم وأرقد، وأتزوج النساء، فمن رغب عن سنتي؛ فليس مني.
ترجمه : از حضرت انس رضی الله تعالی عنه روایت است که سه نفر نزد رسول الله صلی الله علیه وسلم آمدند ، یکی گفت : زنان را به نکاح نمی گیرم ، دیگری گفت : هرگز افطار نمی کنم . سومی گفت : هرگز خواب نمی کنم .
رسول الله صلی الله علیه وسلم فرمود: اما من ، به الله سوگند که من خایف تر از الله و متقی تر از شما هستم ، لیکن من روزه میگیرم و افطار می کنم ، قیام اللیل میکنم و خواب می نمایم ، زنان را به نکاح می گیرم ، کسی که از سنت من رو گرداند از من نیست.
ازآنچه گفته شد مشخص است که تقوی پابندی به اوامر الهی و اجتناب از منهیات او در مطابقت به طریقه ای پیامبر علیه السلام است .
هر طریقه ای غیر از طریقه پیامبر علیه السلام به نیت رسیدن به مراتب تقوی و نزدیک شدن به الله غی و گمراهی است .
فواید تقوی:
﴿ وَمَنْ يَتَّقِ اللَّهَ يَجْعَلْ لَهُ مَخْرَجًا ﴾ [الطلاق: 2
ترجمه : وهرکسی پرهیزگاری پیشه کرد ، الله برایش راه بیرون رفت ( از مشکلات و مکروهات و بدبختی ها ) را فراهم می سازد.
﴿ وَرَحْمَتِي وَسِعَتْ كُلَّ شَيْءٍ فَسَأَكْتُبُهَا لِلَّذِينَ يَتَّقُونَ وَيُؤْتُونَ الزَّكَاةَ وَالَّذِينَ هُمْ بِآيَاتِنَا يُؤْمِنُونَ ﴾ [الأعراف: 156
ترجمه : ورحمت من از همه چیز وسع تر است ، زود است برای کسانی آنرا نبویسم که تقوی پیشه می کنند و زکات می دهند و نسبت به آیات ما ایمان می آورند .
ماه مبارک رمضان ماه ای است که از مومنان در این ماه متقیان ساخته میشود ، توبه ها قبول می شود گناهان بخشیده میشود ، درجات مومنین بلند واعلی میشود ، آثار تقوی تا یک سال در انسان مومن باقی می ماند که در این یک سال اگر اثار تقوی در مومن کم رنگ شود ماه رمضان بعدی سال فرا می رسد و به تزکیه و پاکی مسلمانان می پردازد.
غنیمت شمردن ماه رمضان :
ماه رمضان هدیه ای الهی برای مسلمانان است تا با روزه گرفتن و عبادت کردن در این ماه همه گناهانشان مغفرت شود ، از شر دست و زبانش دیگران در امن شده مصدر خیر و نیکی برای دیگران گردد، واستفاده از این ماه ذخیره ای معنوی برای یک سال است .
رسول الله صلی الله علیه وسلم می فرماید :
عن کعب بن عجره قال : قال رسول الله صلی الله علیه وسلم : احضُروا المنبرَ . فحضَرْنا ، فلما ارتقى درجةً قال : آمين فلما ارتقى الدرجةَ الثانيةَ قال : ” آمينْ ” . فلما ارتقى الدرجةَ الثالثةَ قال : ” آمينْ ” . فلما نزل قلنا : يا رسولَ اللهِ ! لقد سمعْنا منك اليومَ شيئًا ما كنا نسمعُه . قال : إنَّ جبريلَ عَرض لي فقال : بَعُدَ من أدرك رمضانَ فلم يُغْفَرْ له . قلتُ : ( آمين ) ، فلما رَقيتُ الثانيةَ قال : بَعُدَ مَن ذُكِرْتَ عندَه فلم يُصلِّ عليك . فقلتُ : ( آمينْ ) ، فلما رقيتُ الثالثةَ قال : بَعُدَ من أدرك أبوَيه الكبرُ عندَه أو أحدَهما فلم يُدخِلاه الجنَّةَ . قلتُ : ( آمين ) رواه الحاکم وقال صحیح الاسناد
ترجمه : از کعب بن عجره رضی الله تعالی عنه روایت است که رسول الله صلی الله علیه وسلم فرمود: به منبر حاضر شوید ! پس حاضر شدیم ، چون به درجه اول منبر بالاشد گفت : آمین ، وقتی به درجه دوم بالا شد، گفت : آمین ، وقتی به درجه سوم بلند شد ، گفت : آمین . چون از منبر پایان شد ، گفتیم : یا رسول الله ! ما امروز چیزی از شما شنیدیم که قبلا نشنیده بودیم ، فرمود: جبریل به من رو آورد وگفت : دور باشد ( از رحمت الله ) کسی که رمضان را دریابد و مغفرت نشود ، گفتم : آمین . وقتی به دوم بلند شدم گفت : دور باشد ( از رحمت الله ) کسی که نزدش یاد کرده شوی وبه تو درود نفرستد ، گفتم : آمین . وقتی به سوم بلند شدم ، گفت : دور باشد ( از رحمت الله ) کسی که والدین بزرگ سالش یا یکی از ایشان را در یابد و ( خدمت ایشان ) او را در بهشت داخل نکنند . گفتم : آمین .
احادیث زیادی از رسول الله صلی الله علیه وسلم وجود دارد که به فضیلت ماه مبارک رمضان دلالت میکند . ماه رمضان ماه رحمت است ، ماه مغفرت است ، ماه نزول قرآن است ، ماه توبه و برگشت به سوی الله وماه تلاوت است . لازم است این ماه را غنیمت شمرده از فضایل آن استفاده نمود.